Cá thòi lòi, cá lác, cá leo cây - Giant Mudskipper

Cá thòi lòi hay còn được gọi là cá leo cây, cá bống sao, cá lác. Chúng có tên tiếng anh là Giant Mudskipper, tên khoa học là Periophthalmodon schlosseri. Điểm đặc biệt của cá thòi lòi chính là đôi mắt to, tròn và lồi ở trên đỉnh đầu. Khi bơi dưới nước, người ta thấy hai con mắt chúng lồi lên trên. Chính vì thế người ta gọi là cá “thòi lòi”.

Cá thòi lòi phổ biến nhất dọc các bãi lầy ở cửa sông, không ngập quá 2 m nước. Loài cá này sinh sống trong hang hốc vét ở bãi lầy. Khi thủy triều xuống thì cá chui ra, nhất là những ngày nắng. Cá thòi lòi có rất nhiều ở vùng đất ngập mặn, bùn lầy ven biển Cà Mau, Bạc Liêu, Gò Công, Cần Giờ. 

Cá thòi lòi thường đào hang ở những vạt đất ngập nước, mềm, sát mép nước lúc thủy triều lên cao nhất. Chúng dùng miệng cạp sâu vào lòng đất thành chiếc hang rộng cỡ cái tô và sâu. Một con cá thường đào ba bốn hang sát nhau, để khi gặp nguy hiểm sẽ có đường thoát thân. Cá thòi lòi thường chui vào hang khi nước dòng và kiếm ăn khi nước lớn. Thức ăn của loài cá này là còng, tôm, tép và các loại cá nhỏ hơn.

Có người đã thuần hóa và nuôi loài cá này làm cảnh, nhưng là trong điều kiện của ao bùn. Một đàn cá thòi lòi mắt lồi to, mồm rộng bò lên mặt nước đòi ăn là một cảnh thú vị và gần gũi với thiên nhiên.

Cá thòi lòi có khả năng hô hấp đặc biệt nên chúng có thể ở trên cạn rất lâu. Khi gặp nguy hiểm, cá sẽ bảo vệ hang của nó bằng cách di chuyển xung quanh, há ngoác miệng và giương vây để đe dọa địch thủ. Những con cá thòi lòi ngoác miệng trông thật ồn ào và thú vị.

Cá thòi lòi đặc biệt hơn các loài cá khác ở chỗ, nó có thể phi vọt lên khỏi mặt nước rất cao. Đôi khi chúng con leo lên cây, vắt vẻo trên thân cây.

Cá thòi lòi tuy nhỏ bé, nhưng thịt chúng được đánh giá là rất ngon, thơm, thịt ngọt mềm, không có mỡ, sớ dai.. Chế biến món ăn thì cá thòi lòi phải là loại tươi sống, nếu đã chết thì thịt sẽ bở và tanh. 

Vào ban đêm, người ta chỉ cần dùng đen pin thật sáng rọi thẳng vào mắt cá, lúc này chúng bị chói nên nằm bất động. Còn ban ngày thì phải dùng mồi câu hoặc bẫy để bắt chúng.

Cá Thòi lòi có tài “hóa trang” rất giỏi với môi trường. Khi nằm trên cây, chúng sẽ chuyển màu nâu của thân cây. Còn khi di chuyển trên bùn, da chúng chuyển sang màu xanh đen.