Đột biến đơn giản là sự khác biệt so với cha mẹ và các thế hệ trước. Tất cả các động vật trên thế giới đều từng là dạng đột biến, đột biến là một quá trình quan trọng trong tiến hóa. Đối với cá cảnh, những đột biến gần, hiếm sẽ được chú ý và có giá cả đắt đỏ.
Đa phần đột biến đều đưa ra những cá thể hỏng và xấu, số ít mới là những cá thể đẹp. Những dòng cá đột biến mới đều hiếm, nhiều khi thậm chí là duy nhất. Đột biến mới nhưng mang tính di truyền sẽ giúp giá cá hạ xuống, nhưng những đột biến không mang tính di truyền thì luôn luôn có giá mắc.
Về mầu sắc cá cảnh có các dạng đột biến sau:
- Trắng = albino = bạch tạng
- Đỏ = rubino (erythic) = hồng tạng
- Vàng = lutino (xantho, xanthic) = hoàng tạng
- Đen = melanino = hắc tạng
- Nâu = phaeo-melanino = thổ tạng
- Ánh kim xanh = thanh kim
- Ánh kim trắng = bạch kim Platinum
- Ánh kim vàng = hoàng kim
Đột biến hình dáng của cá cảnh được ưa thích:
-Lưng gù, thân ngắn - body short
-Đột biến vây dài
